Python Path गाइड: os.path र pathlib मोड्युलको प्रयोग

1. Python Path को सारांश र महत्त्व

Python मा फाइल पाथ व्यवस्थापनको आधारभूत

अब्सोल्युट पाथ र रिलेटिभ पाथ

• अब्सोल्युट पाथ भनेको सिस्टमको रूट डाइरेक्टरीबाट सुरु हुने पूर्ण पाथ हो, जसले कुनै पनि डाइरेक्टरीबाट पहुँच गर्दा लक्ष्य फाइल वा फोल्डरसम्म पुग्न सक्छ। उदाहरणका लागि, Windows मा C:UsersYourNameDocumentsfile.txt जस्तो स्वरूपमा निर्दिष्ट गरिन्छ।
• रिलेटिभ पाथ भनेको वर्तमान कार्य डाइरेक्टरी (करेन्ट डाइरेक्टरी) बाटको सापेक्ष स्थान दर्शाउँछ। उदाहरणका लागि, यदि करेन्ट डाइरेक्टरी C:UsersYourName हो भने, रिलेटिभ पाथमा Documentsfile.txt लेख्दा सोही फाइलमा पहुँच गर्न सकिन्छ।

Python मा पाथ व्यवस्थापनको महत्त्व

2. मूल Path अपरेशन: os.path मोड्युल

os.path मोड्युल के बारेमा

मुख्य कार्यहरू

os.path.exists() द्वारा फाइल वा डाइरेक्टरीको अस्तित्व जाँच

import os

path = "/path/to/file.txt"

if os.path.exists(path):
    print("फाइल अवस्थित छ।")
else:
    print("फाइल अवस्थित छैन।")

os.path.join() द्वारा पथलाई संयोजन

import os

dir_path = "/path/to/directory"
file_name = "file.txt"

full_path = os.path.join(dir_path, file_name)
print(full_path)  # /path/to/directory/file.txt

os.path.basename() र os.path.dirname() द्वारा फाइलनाम र डाइरेक्टरीनाम प्राप्ति

import os

path = "/path/to/directory/file.txt"

file_name = os.path.basename(path)
dir_name = os.path.dirname(path)

print(file_name)  # file.txt
print(dir_name)   # /path/to/directory

os.path मोड्युलको प्रयोग उदाहरण

import os

# पथको संयोजन
base_dir = "/user/local"
file_name = "example.txt"
full_path = os.path.join(base_dir, file_name)

# फाइलको अस्तित्व जाँच
if os.path.exists(full_path):
    print(f"{full_path}अवस्थित छ।")
else:
    print(f"{full_path}अवस्थित छैन।")

# फाइलनाम र डाइरेक्टरीनाम प्राप्ति
print("फाइलनाम:", os.path.basename(full_path))
print("डाइरेक्टरीनाम:", os.path.dirname(full_path))

3. उन्नत Path अपरेशन: pathlib मोड्युल

pathlib मोड्युलको सारांश

pathlib को आधारभूत प्रयोग

पाथको सिर्जना र संयोजन

from pathlib import Path

# पाथको सिर्जना
path = Path("/user/local/example.txt")
print(path)

from pathlib import Path

# पाथको संयोजन
base_dir = Path("/user/local")
file_name = "example.txt"
full_path = base_dir / file_name
print(full_path)  # /user/local/example.txt

फाइल वा डाइरेक्टरीको अस्तित्व जाँच

from pathlib import Path

path = Path("/user/local/example.txt")

if path.exists():
    print("फाइल वा डाइरेक्टरी अवस्थित छ।")

if path.is_file():
    print("यो फाइल हो।")

if path.is_dir():
    print("यो डाइरेक्टरी हो।")

एब्सोल्युट पाथ र रिलेटिभ पाथको अपरेशन

from pathlib import Path

relative_path = Path("example.txt")
absolute_path = relative_path.resolve()
print(absolute_path)  # /full/path/to/example.txt

from pathlib import Path

absolute_path = Path("/user/local/example.txt")
relative_path = absolute_path.relative_to("/user")
print(relative_path)  # local/example.txt

pathlib को उपयोगिता

4. पर्यावरण चल PYTHONPATH को उपयोग विधि

PYTHONPATH भनेको के हो?

PYTHONPATH को सेट गर्ने तरिका

कमाण्ड लाइनमा सेटिङ

• Linux/macOS को केसमा:

export PYTHONPATH=/path/to/directory:$PYTHONPATH
python script.py

• Windows को केसमा:

set PYTHONPATH=C:pathtodirectory;%PYTHONPATH%
python script.py

स्थायी सेटिङ

• Linux/macOS को केसमा: .bashrc वा .zshrc जस्ता शेल सेटिङ फाइलहरूमा तलको लाइन थप्नुहोस्।

  export PYTHONPATH=/path/to/directory:$PYTHONPATH

• Windows को केसमा: सिस्टम प्रोपर्टी → पर्यावरण चल → प्रयोगकर्ता पर्यावरण चल मा PYTHONPATH थपेर डाइरेक्टरी पथ सेट गर्नुहोस्।

PYTHONPATH को प्रयोग उदाहरण

/my_project/
│
├── /src/
│   └── my_module.py
│
└── /lib/
    └── my_library.py

export PYTHONPATH=/my_project/src:/my_project/lib

from my_module import my_function
from my_library import my_library_function

ध्यान दिनु पर्ने बुँदा र सर्वोत्तम अभ्यास

echo $PYTHONPATH

5. os.path र pathlib को प्रयोग विभाजन

os.path र pathlib को भिन्नता

os.path को विशेषताहरू

• हल्का र सरल: os.path अत्यन्तै सरल छ, र कम कोडको साथ पाथ संचालन सम्भव छ।
• क्रस-प्लेटफर्म समर्थन: os.path Windows, Linux, macOS जस्ता विभिन्न अपरेटिङ सिस्टमहरूलाई समर्थन गर्दछ।
• पाथलाई स्ट्रिङको रूपमा संचालन: पाथलाई स्ट्रिङको रूपमा ह्यान्डल गर्दा सरल संचालन सम्भव हुन्छ, तर ठूलो प्रोजेक्टहरूमा कोडको जटिलता बढ्न सक्छ।

pathlib को विशेषताहरू

• वस्तु-उन्मुख: pathlib मा पाथलाई वस्तुको रूपमा संचालन गर्न सकिन्छ, जसले मेथड चेन प्रयोग गरेर पढ्न सजिलो कोड लेख्न मद्दत गर्छ।
• सहज अपरेटर प्रयोग: पाथको संयोजनमा / अपरेटर प्रयोग गर्दा, सरल र सहज तरिकाले पाथ संचालन सम्भव हुन्छ।
• उच्च कार्यक्षमता र लचिलो: जटिल फाइल सिस्टम संचालनमा पनि, pathlib धेरै कार्यक्षमतायुक्त छ, र अझ संक्षिप्त कोड लेख्न सकिन्छ।

प्रयोगको परिस्थितिको आधारमा चयन

os.path उपयुक्त हुने अवस्थामा

1. लेगासी सिस्टम वा Python 2.x संग अनुकूलता आवश्यक हुने अवस्थामा</ os.path Python 2.x मा पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ, त्यसैले पुराना प्रोजेक्टहरू वा लाइब्रेरीहरूसँग अनुकूलता आवश्यक परेमा उपयुक्त हुन्छ।
2. सरल स्क्रिप्ट वा सानो प्रोजेक्ट: स्ट्रिङ-आधारित पाथ संचालन पर्याप्त हुने अवस्थामा, os.path हल्का र प्रभावकारी हुन्छ।

pathlib उपयुक्त हुने अवस्थामा

1. Python 3.x मा नयाँ प्रोजेक्ट: Python 3.4 पछि को वातावरणमा pathlib प्रयोग गर्दा अझ सहज र मर्मतयोग्य कोड लेख्न सकिन्छ।
2. जटिल पाथ संचालन आवश्यक हुने अवस्थामा: उदाहरणका लागि, धेरै पाथहरूलाई ह्यान्डल गर्नुपर्दा वा विभिन्न OS बीच फाइल संचालन गर्नुपर्दा, pathlib अत्यन्त उपयोगी हुन्छ। resolve() वा relative_to() जस्ता मेथडहरू प्रयोग गरेर सजिलै एब्सोल्युट पाथ वा रिलेटिभ पाथ ह्यान्डल गर्न सकिन्छ।
3. ठूलो प्रोजेक्ट वा पठनीयता महत्त्वपूर्ण हुने अवस्थामा: वस्तु-उन्मुख दृष्टिकोणले कोडको पठनीयता बढाउँछ। यसले ठूलो प्रोजेक्टहरूमा पनि पाथ संचालनको तर्क बुझ्न सजिलो बनाउँछ।

os.path र pathlib को तुलना तालिका

विभाजनको निष्कर्ष

6. अक्सर सोधिने प्रश्नहरू (FAQs)

1. Python मा वर्तमान कार्य निर्देशिका (करेन्ट डिरेक्टरी) कसरी प्राप्त गर्ने?

• os मोड्युल प्रयोग गर्ने विधि:

import os
current_directory = os.getcwd()
print(current_directory)

• pathlib मोड्युल प्रयोग गर्ने विधि:

from pathlib import Path
current_directory = Path.cwd()
print(current_directory)

2. निर्देशिका अवस्थित नभएमा निर्देशिका कसरी सिर्जना गर्ने?

• os मोड्युलले निर्देशिका सिर्जना गर्ने:

import os
dir_path = "/path/to/directory"
if not os.path.exists(dir_path):
    os.makedirs(dir_path)

• pathlib मोड्युलले निर्देशिका सिर्जना गर्ने:

from pathlib import Path
dir_path = Path("/path/to/directory")
if not dir_path.exists():
    dir_path.mkdir(parents=True, exist_ok=True)

3. पूर्ण पथ र सापेक्ष पथ बीचको भिन्नता के हो?

• पूर्ण पथ: मूल निर्देशिका (Windows मा C:, Linux वा macOS मा /) बाट सुरु हुने पूर्ण पथ हो। जहाँबाटै पनि लक्ष्य फाइल वा निर्देशिकामा पहुँच गर्न सकिन्छ।
• सापेक्ष पथ: वर्तमान कार्य निर्देशिका (करेन्ट डिरेक्टरी) बाट सापेक्ष स्थितिलाई देखाउने पथ हो। उदाहरणका लागि, यदि करेन्ट डिरेक्टरी /home/user हो भने, docs/file.txt सापेक्ष पथले /home/user/docs/file.txt लाई जनाउँछ।

4. os.path र pathlib लाई एकै साथ प्रयोग गर्न सकिन्छ?

5. पथको स्ट्रिङलाई जोड्दा, किन + अपरेटरको सट्टा os.path.join() वा pathlib को / अपरेटर प्रयोग गर्नु पर्छ?

# म्यानुअल जोड (अनुशंसित छैन)
path = "/user/local" + "/" + "example.txt"

# os.path प्रयोग गरेर जोड
import os
path = os.path.join("/user/local", "example.txt")

# pathlib प्रयोग गरेर जोड
from pathlib import Path
path = Path("/user/local") / "example.txt"